Դրոշներ վառելու տեղը երեխաներ ունեցեք

Չէ, չդիմացա։ Երեկվանից ինձ համոզում էի, որ գոնե սպասեմ էս մազոխիզմի 2012 եթերաշրջանը պրծնի, նոր անդրադառնամ Ցեղասպանության թեմային, բայց նեռվերս չդիմացան։ Մինչ բուն թեմային անցնելը, ուզում եմ մի երկու բառով նկարագրեմ այն բաները, որոնք ինձ հուներից հանեցին այս տարվա ցեղասպանությունամանիայի շրջանակներում։

Ամեն ինչ սկսվեց ջահերով երթից, որին ես այս անգամ էլ չկարողացա մասնակցել։ Ես առաջին ջահերով երթին էի մասնակցել, որ չնայած մանր-մունր թերացումներին, ընդհանուր առմամբ վատը չէր, բայց այն ինչ ինձ պատմեց եղբայրս, ով մասնակցել էր երեկվա ջահերի երթին, պարզապես գետինը մտնելու ցանկություն առաաջացրեց մոտս։ Սկսենք նրանից, որ ջահերով երթը փաստորեն վերածվել է բրազիլական կառնավալի պես մի բանի, որտեղ մարդիկ ասել-խոսալով, ծիծաղալով ու մեկումեջ էլ պիվա խմելով «ձգվում են» Ծիծեռնակաբերդ, իսկ պո խոդու մի թեթև էլ Թուրքիայի դրոշ են վառում ու բարձր վանկարկում «թուրքերի մերը։ Քանի՞ անգամ։ Հազար անգամ»… 

Տենց նեռվայնացա, մի հատ էլ ստատուս գրեցի ու պառկեցի քնելու։ Առավոտյան մտա համացանց ու տեսա որ հայ-հաաաաայ, մասսային տարելա։ Բնականաբար դո ֆիգա արյունոտ դրոշների նկարներ, բնականաբար ցասումնալից ու լացակումած ստատուսներ, մի խոսքով մազոխիստական ողջ ատտրիբուտիկան տեղում էր։ Ու դեռ սա էլ հերիք չի, մի հատ ումնիկ ստատուսիս տակ գրել էր, թե մարդիկ լինում են երկու տիպի՝ ֆեյսբուքում պրոպագանդող ու «պատերազմի առաջին զինվոր» դեմքեր և պրոպոգանդողներին քննադատող ու վաղը պատերազմում ընկածներին քննադատող դեմքեր և հարցրել էր թե որ խմբին եմ պատկանում ես…

Մի քանի ամիս առաջ գրել էի այս երևույթի մասին, այդ պատճառով, չեմ ուզում կրկնվել։ Անցնեմ էսօրվա թեմային ու ասելիքիս։ Նախ, ինձ զզվացրել են ձևական հայրենասիրության ու բռավադայի դրսևորումները։ Պետք է նշել, որ էսօր ֆեյսբուքյան մելոդրամատիկ ներակայացումների առաջնային դեմքերի հալալ կեսը ղզիկ մամայի բալեք են, ովքեր սկի բանակ էլ չեն ծառայել, բայց մեծ-մեծ փրթում են ու խոսում թուրքերին վառելու մասին։ Հատկապես նեռվերիս վրա ազդում են դրոշ վառելու արարողությունները։ Ասա այ քաջազուններ, էդ դրոշը տատս էլ կարար վառեր, եթե շուկայից գնար առներ, բա դե գանցեք թուրքի ձեռից խլեք դրոշը թե տենց դեմք եք։ Առհասարակ, բողոքիամենահիմար ձևերից եմ համարում , երբ բռնում են դրոշ, նկար, գիրք ու այլ բաներ են վառում, նամանավանդ, որ դրանք սկի մեծ ջանքով էլ չեն ձեռք բերվել։ Կամ էլ թե չէ նման նախաձեռնությունների ավանդական կազմակերպիչ դաշնակցությանը հիշացնես, որ թուրքերից պակաս վնաս իրանք չտվին, երբ 1917-1921 իրենք էին երկրի տերերը, ինչ եք հիմա գլուխ հարթուկում։

Ուզում եմ մի բան հասկանա էս ժողովուրդը։ Հա, թուրքական պետությունն էլ, ադրբեջանականն էլ մեր դարավոր թշնամիներն են ու չեմ պատկերացնում ինչ որ բան, որ կարողա մեկընդմիշտ լուծի այս խնդիրը։ Ուզում եմ նաև, որ հասկանան մարդիկ, որ եթե Ադրբեջանի հետ մենք один на один ԴԵՌ կարանք հախներից գանք, ապա Թուրքիայի հետ էդ անհնարա։ Գիտեմ, կան առցանց ռեմբոներ, ովքեր ֆեյսբուքով Ստամբուլն էլ նաղդ կգրավեն, բայց դե ես ինչքան զուրկ եմ թերարժեքության կոմպլեքսից, այնքան էլ՝ գերարժեքության կոմպլեքսից։ Ասածս էնա, որ եթե մենք երբևե ուզում ենք մաքրենք հաշիվներս/ետ բերել հողեր/հելնել սարի գագաթին, թքել թուրքի ճակատին, պետք է ունենանք դրան ադեկվատ հնարավորություններ ու առաջին հերթին դեմոգրաֆական առումներով։
Հրգելիներս, մի քանի տարուց հետո, մենք սկի բավարար թվով 18 տարեկան տղերք չենք ունենալու, որ մեր բանակը կարողնանանք լիարժեք լրացնենք, իսկ իմ սկեպտիցիզմը հուշում է, որ մեր սփյուռքահայ հայրենակիցներն էլ առանձնապես չեն պատրաստվում էդ հարցոում իրենց ավանդն ունենալ, ուստի մեր թիվ մեկ խնդիրը դեմոգրաֆական կատաստրոֆայի հաղթահարումն է։ Տարրական թվաբանություն իմացողն էլ կարող է հաշվել, որ եթե անգամ 100 տարվա ընթացքում Հայաստանում ամեն ընտանիք ունենա 5 երեխա, ապա ազգաբնակչությունը մեկ դար հետո կլինի 50 միլլիոն (սա իհարկե ֆանտաստիկ ժանրին կարելի է դասել)։ Ի դեպ, միակ պատճառը, որ մենք չպրծանք ցեղասպաությունից ու Մեծ Հայրենականում 300.000 տղամարդ կորցնելուց հետո, նրանում էր, որ մարդիկ մոտ 40 տարվա ընթացքում 5-10 երեխա էին ունենում, այնպես որ գլուխս թող չհարթուկեն, որ կենսամակարդակը նենց վատա, որ անհանարա՝ հաստատ 1915-55 թվերի կենսամակարդակից միլլիոն անգամ լավ ենք ապրում։

Ամեն դեպքում, եթե պետությունը և ժողովուրդը լուրջ ու արմատական կերպով չսկսի զբաղվել այս հարցով, ապա մենք ոչ թե Մասիսը կգրավենք, այլ սկի Արագածը չենք կարողանա պահել ու դա մաքսիմում 20-30 տարվա հարց է ներկա դինամիկայով։ Մյուս կողմից, եկեք մի կողմ դնենք էս ձևական քայլերը։ Թող ոչ մեկին չթվա, որ ես ցեղասպանությունը իմ ցավը չեմ համարում, բայց ես չեմ ըմբռնում ցավն ի ցույց դնելու մերօրյա դրսևորումները։ Ընդհանրապես, ողբն ու աղոթքը նման են նրանով, որ համաձայն քրիստոնեության, դրանք պետք է ի սպառ զուրկ լինեն ցուցադրականությունից, իսկ այն ամենը , ինչին ես ականատես եմ լինում այս օրերին, ուղղակի հեղեղված է ձևականություններով ու ցուցադրական էլեմենտներով։
Հ.Գ. Ցեղասպանությունը անցյալում էր, իսկ Արցախի հարցը մեր ներկանա ու ապագան։ Ես պարզապես երջանիկ մարդ կլինեի, եթե էն ուժն ու եռանդը, որ մենք ծախսում ենք Ցեղասպանության հետ կապված հարցերի վրա, գոնե մասամբ ծախսվեր օրինակ Ազատագրված տարածքների վերաբնակեցման համար, որովհետև եթե այսօր մենք սկի չենք կարողանում մի թիքա ազատագրված Արցախը մարսել, ոնց ե՞նք պատրաստվում վաղը տեր լինել Արևմտյան Հայաստանին…